Silkesoga eg aldri høyrde

 03.01.  |  Vi er vel framme, sveitte og gode. Eg og Mike, min nye kompis, har lagt ut på ekspedisjon til ei lokal silkeplantasje. Sola steikar. Ho er allereie høgt på himmelen. Ei ung jente kjem oss trippande i møte på tunet. Det er noko som ikkje stemmer. Eg har aldri sett ei silkeplantasje før, men dette kunne umogleg vere ei.  "So... where are all the silk plants?" spør eg. Mike ser rart på meg. "Silk doesn't grow on trees Hans". 

Ein vert svolten etter fleire månader i dvale. Foto: Hans

Til mi store overrasking er det nemleg desse små larvene som står for silkeproduksjonen. I små kurvar krumsar dei seg i morbærblad i dagevis. Desse har akkurat vakna frå fire månader i dvale. Når dei etter ei tid kjenner seg klare for puppestadiet, byrjar dei å spinne seg inn i vev.

Mike er ein brite som eg møtar til frukost kvar morgon. Klokka ni på den indiske restauranten. Saman med kona si, Jenny, reiser han til søraust-Asia i vinterhalvåret kvart år. Dei er moglegvis det mest fornøyelege paret eg nokon gong har møtt. Trass i at båe to nærmar seg sytti har vi funne tonen godt. Mike er ein roleg og balansert kar med mykje innsikt. Jenny gjer meir ut or seg og kjem stadig med kjappe, urbritiske, replikkar. Etter ein mannsalder med reising har dei mange skrøner å kome med.

"It's just like peanuts." Foto: Hans

Limet som held kokongane saman vert løyst opp når ein varmar opp vatnet i gryta. Dei syltynne trådane frå vevballane går gjennom ein roterande haspel som samlar dei saman til silketråd. Éin kokong produserer fleire hundre meter med syltynn tråd, men det krevst over hundre kokongar for å lage eit heilt nyste. Dei vevlause larvene et arbeidarane som snacks. "It's just like peanuts", seier jenta. Eg gapar. Kor utruleg kult og finurleg er ikkje dette? Mike er framleis fascinert, trass i at han  har vore her fire gongar før.

Etter fleire vintrar i Phonsavan har ekteparet stifta fleire bekjentskap med lokalbefolkinga. Fyrste nyttårsdag vart vi invitert heim til eit livleg lag. Klokka var to og karane allereie godfulle. På bordet var det eit uendeleg hav av mat og drikke. Over grillen hang ein heil gris på spidd. Bygdefestane heime bleiknar i forhold. Her var dei sjukaste drikkeleikar ein kan tenkje seg, éin innebar hovudet til grisen. Karane drakk grenselaust og modigt, og eg kunne ikkje vere noko dårlegare.  Jenny fortel at ein aldri må sitje på med tuktuk rundt nyttår. I Laos er det ikkje vanleg med helgefyll, men når ein fyrst drikk, ja - da drikk ein fleire dagar til ende.

Dei hentar farge naturleg frå heimdyrka blomar. Etter fire timar i gryta er silka fargesett. Foto: Hans

Phonsavan ligg i distriktet Xiangkhoang. Dette er av dei områda i Laos som vart hardast råka  under den Hemmelege krigen på sytti-talet. Laos, i sin tur, er eit av dei landa i verda som har vore mest bomba i verda. Som ledd i kampen mot kommunistane slapp amerikanarane uendeleg mange bomber over landet. Ope område, elver, vegar og stigar var idéelle mål. Dette resulterte i at Laos i dag slit med enorme mengder udenort sprengstoff, som kvart år krev mange liv. Dei områda som vart hardast råka er i stor grad dei områda som egnar seg best til oppdyrking. Udetonerte klasebomber og bønder som stadig lyt rote og vende i jorda er ikkje ein god kombinasjon. I eit land som støttar seg i så stor grad på landbruket er dette alvorleg. I dag har Xiangkhoang vorte av dei fattigaste områda i landet.

Denne plantasja på snaue sytten dekar gjev arbeid til over femti menneske. Alt frå sanking av morbærblad til den arbeidskrevjande vevinga baserar seg utelukkande på handkraft. Summen av all sveitten, kunnskapen og tradisjonen som ligg bak gjev produktet høg verdi, nett slik som peparen i Kampot. Plantasja gjev óg opplæring, slik at fleire lokale bønder kan byrje med silkeproduksjon. Det er utruleg inspirerande å få eit innblikk i slike foretak.

Kortreist praktgjenstand. Foto: Hans

Jenta tek oss med til endestasjonen på rundturen. Ein gigantisk hengelås voktar døra det står "butikk" på. Ho låsar opp. Eit vell av deilige, klåre farger og hårfine detaljar slår imot meg.  På veggane heng skjerf på skjerf med delikate mønster. Det ferdige produktet er slåande vakkert. Dette er skikkeleg handverk. Frå morbærblad til silkeskjerf - alt er hausta og foredla innanfor plantasjetomta. Jenta fortel at det skal ein månad med veving til for å gjere eit skjerf ferdig.  Eg er mållaus. "Buy one of these and you support twentysix workers," smiler ho.

- Hans